Spraken we medio december nog over ijsdagen; bij het schrijven van deze nieuwsbrief op oudejaarsdag bereiken we in Balkum waarschijnlijk een winter-warmte-record van tegen de 17 graden. Laten we hopen dat dit niet de voorbode wordt van wederom een droog jaar. Met ruim 100 mm minder regen dan normaal en erg hoge zomertemperaturen heeft de natuur het in 2022 hard voor de kiezen gehad. Laten we hopen op enkele natte wintermaanden waarmee de grondwatervoorraad weer wordt aangevuld om drogere tijden in de zomer te overbruggen.

Op de lagere gronden aan de Aa zien we al het grondwater aan maaiveld en is het niet altijd eenvoudig om met droge voeten te knotten. Dat was enkele weken geleden overigens geen probleem met zoveel vorst in de grond. Voor natte voeten heeft onze Prins Carnaval Ad d’n Uurste een prima oplossing: veiligheidslaarzen. Haal dus gauw je Agri-kortingsbonnen bij penningmeester Piet en houd de website-agenda in de gaten, want er wordt de hele winter nog doorgeknot.

Op de hogere gronden, zoals Voedselbos d’ Ekkers, is de bodem verre van nat: daar wordt elke bui met gejuich ontvangen. Grondwater zal daar nooit aan maaiveld komen, immers + 7m NAP en zo’n beetje het hoogste punt van Berlicum. Hoog en droog staat al enige tijd de zogenaamde Ecotoren. Met inzet van velen is een omgevallen eik omgetoverd tot een enorm bijen- en insectenhotel. Wat nog ontbrak waren de bekende gaatjes waarin de verschillende hommel- en bijenvrouwtjes hun eitjes leggen. De gezusters van Helvoirt wisten daar wel raad mee en hebben op eenzame hoogte hun kunsten vertoond.

Dat juist vooral in de wintermaanden bomen en struiken worden geplant heeft niet alleen te maken met genoeg vocht in de bodem, maar ook met het feit dat bomen en struiken ’s winters nauwelijks water nodig hebben. Geen bladeren betekent namelijk geen water verdampen. Zo gebruikt een volwassen eik gemiddeld 100 – 150 liter per dag in de zomer en gaan populieren al snel naar de 1000 liter. Geen wonder dus dat we die laatste bomen vooral op lage, natte gronden worden aangeplant.

Ook deze winter gaat SLA aan de slag met het aanplanten van bomen en struiken. We hebben namelijk bij het nationale initiatief Plan Boom twee aanvragen ingediend en beide zijn gehonoreerd. Daarmee ontvangen we (gratis) enkele honderden struiken die op 20 januari januari geplant gaan worden rond het Voedselbos en op de Rogge akker. Daarbij zullen we ook, waar mogelijk en gepast, bomen uit onze eigen “Bomenhub” een plekje geven.

Het aanplanten van bomen en struiken past overigens in een breder initiatief. Steeds meer onderzoek laat namelijk zien dat heggen en hagen een belangrijke rol spelen in de lokale flora en fauna. Een volgroeide haag is niet alleen een plek waar veel vogels een territorium maken waar ze voedsel kunnen vinden of broeden; ook zoogdieren vinden hier een plek waar ze kunnen schuilen of jongen grootbrengen. Hagen geven bescherming en worden gebruikt als ‘weg’ waarlangs dieren zich veilig binnen een gebied kunnen verplaatsen. Dat is één van de redenen waarom de biodiversiteit in kleinschalige landschappen, dus met veel hagen en heggen, veel hoger is dan in gebieden met weinig afwisseling. Over bovenstaande feiten heeft SLA aandacht gevraagd bij de gemeente St Michielgestel. Zij wil samen met de gemeente en Natuurgroep Gestel gaan verkennen welke gemeentelijke (pacht)gronden in aanmerking komen voor een ‘hegimpuls’ met behoud van aanliggende agrarische functies.

Ander goed nieuws komt uit de hoek van de alcoholische versnaperingen. Zo laat biermeester Harrie weten dat ruim 90% van het roggebier inmiddels is verkocht. Ben je geïnteresseerd in een (extra) doosje zorg dan dat je er snel bij bent en geef je reservering door via westakkers-blond@mail.com. Dat email adres kun je ook gebruiken als je contacten hebt in de brouwerijwereld, want na dit grote succes liggen nieuwe bieren in het verschiet.

En bijna nog vergeten om Jeroen Charpentier en zijn groene kameraden te bedanken voor het prachtige hek dat hij heeft gemaakt bij de Uilendriehoek: Jeroen, ook namens de Uilen, “dagge bedankt zijt da witte….”

We wensen jullie allen een mooi 2023,

Bestuur Stichting Landschapsbeheer Aa-dal

Aanleiding

De Stichting Landschapsbeheer Aa-dal (SLA) heeft in 2021 voor een perceel langs de Westakkers in Berlicum een pachtovereenkomst gesloten met de provincie voor de duur van 1 jaar. Op het moment dat de pacht inging stond er op het perceel winterrogge. De SLA heeft de zuidelijke en oostelijke akkerrand (ca 3-5 meter) door een plaatselijke boer laten ploegen. Dat ploegen is ‘ambachtelijk’ uitgevoerd met paarden en oude ploegen. De randen zijn ingezaaid met een mengsel van inheemse akkerkruiden zoals mosterd, gele ganzenbloem, klaproos en korenbloem. De winterrogge hebben we laten doorgroeien. Deze is in juli 2021 geoogst met behulp van een zelfbinder, in samenwerking met dorsclub De Stofvreters uit Vinkel. Deze club hobbyisten/verzame-laars  van oude landbouwwerktuigen en tractoren proberen deze machines te bewaren, zo nodig te restaureren en in de originele staat te behouden. Zij zetten daartoe de machines en werktuigen ook met enige regelmaat in voor het werk waarvoor ze gemaakt zijn. De bundels roggehalmen zijn opgezet tot schoven om te drogen. De schoven zijn in verband met het slechte weer op platte karren onder zeil tijdelijk opgeslagen op het perceel. Daarna zijn de bundels gedorst met behulp van een oude dorskast en is de oogst in silo’s opgeslagen voor later gebruik. De opbrengst bedroeg ca. 600 kg rogge en 207 strobalen.  Het stro is gedoneerd aan een plaatselijke boer als wederdienst voor zijn inzet voor de SLA (maaien/ploegen). Na rijp beraad heeft de SLA ervoor gekozen om in oktober 2021 het perceel opnieuw te laten ploegen, in te zaaien met een deel van de eerder geoogste rogge en nu ook het gehele perceel extra in te zaaien met een kruidenmengsel van inheemse akkerkruiden (waar mogelijk van lokale afkomst). Op een klein deel van de akker hebben we de rogge van dit jaar laten overstaan als winter-voedselbron voor de fauna. In 2022 heeft de SLA het perceel opnieuw kunnen pachten van de provincie. De akkerranden zijn weer geploegd en ingezaaid. Het oogstproces is herhaald met een opbrengst van ca. 800 kg rogge.

Lokale producten

En wat is er leuker dan van dit lokale product nog wat andere streekproducten te maken. Zo ontstond het idee voor een Balkums roggebier en Balkums volkoren roggemeel. Via ons bestaande netwerk in de regio kwamen we uit bij de volgende partners/sponsors :

1. Bertine van de Pas maakte voor ons twee etiketten voor bier en meel.
2. Molen De Zwaan in Vinkel heeft onze rogge gemalen tot volkoren roggemeel.
3. Brouwerij Muifel in Oss brouwde voor ons een viergranen, waaronder onze rogge, bovengistend blond bier, dat we de naam Westakkers Blond hebben meegegeven.
4. Jeroen Charpentier stelt zijn werkschuur beschikbaar als verkoop- en afhaalpunt.
5. Verschillende vrijwilligers hebben hand- en spandiensten geleverd.

Verkoop

We willen deze producten op termijn gaan gebruiken om de stichtingskosten deels terug te verdienen. Deze eerste batch zetten we via de verkoop van deze producten vooral in om die producten te promoten en de extra kosten die we maken voor de activiteiten van het akkerbeheer, het oogsten en de verwerking te dekken. Het verkoopproces wordt uitgevoerd door een werkgroep onder aanvoering van Harry Hendriks.

De vrijwilligers krijgen de eerste kans om van deze producten te proeven en te genieten. Mocht er overblijven, dan zullen we ook buiten onze vrijwilligerskring acquisitie plegen. We sluiten niet uit dat er bij snelle uitputting van de voorraad een tweede batch bier en meel wordt gemaakt.

Het werk in beeld

Door deze nieuwsbrief vindt u een aantal foto’s die laten zien hoe onderdelen van het traject zijn uitgevoerd.

De Herfst is begonnen …..

Inmiddels aanbeland in een heuse nazomer met mooie temperuren zijn we alweer bijna vergeten dat in september 100 mm regen is gevallen en dat de herfst toch écht is begonnen, getuige de eerste bladverkleuring en nachtvorstjes. De teller 2022 staat inmiddels op een neerslagtekort van zo’n 150 mm, daar waar we vorig jaar rond deze tijd ongeveer op 0 stonden. Kortom, deze zomer heeft er meteorologisch flink ingehakt met erg lage grondwaterstanden tot gevolg.

Met dank aan zijn voorspellende gaven was het Ragnar Brouwer die begin april het fundament legde voor wat daarna op whatsapp tot de werkgroep Bomen& Struiken werd gebombardeerd. Met dank aan zijn medegieters Bert alias Bart, Ben, Carlo en Rob werd elke twee weken gedurende de hele zomer de nieuwe aanplant op de zomerdijk bewaterd. Verreweg de meeste bomen hebben het gered, wat een wonder is op een oude dijk die vooral aan de zonkant vaak gortdroog is.

Deze zomer is ook het Voedselbos onder leiding van Oppergieter Albert Zomers opgeschaald. Daar was de gietroutine inmiddels bekend na enkele droge zomers. Gewapend met slangen en gieters waren ook daar veel vrijwilligers in touw, zoals Piet, Ad, Fred, Eve, Karin, Jacinta en vele anderen, waaronder Bart alias Bert. Intussen is het regenopvangsysteem van Fred & Leo ook klaar, waarbij het mes aan twee kanten snijdt, immers tevens een mooi afdakje om te schuilen…… bij regen.

Maar een droge zomer is niet alleen kommer en kwel. Zo heeft de rogge het goed gedaan en is volgens traditioneel agrarisch gebruik na het maaien en op schoven zetten de rogge op 3 september door de Stofvreters gedorst met heuse dorskasten van bijna 100 jaar oud. Een mooi spektakel met ook veel kijkvolk op de zomerdijk. Inmiddels zijn we in gesprek met een brouwer om te kijken naar de mogelijkheden om de honderden kilo’s rogge te verwerken tot Balkums Roggebier.

17 september zal de geschiedenisboeken ingaan als een belangrijke gebeurtenis voor onze Stichting. Op die mooie zaterdagmiddag is de eerste Nazomerexcursie georganiseerd. Met ruim 30 deelnemers, 4 inspirerende verhalen en een gezellige borrel was dat een middag die vraagt om herhaling. Mocht je daar ideeën voor hebben meld je dan vooral bij Jacinta Kannekes van de werkgroep Natuur Dichtbij.

Intussen staan we aan de vooravond van het winterseizoen. De komende weken gaan we nog wat klein maai- en hooiwerk verrichten op de Uilendriehoek en de Hondekooi. Dat doen we in nauwe afstemming met Brabants Landschap; de eerste vruchten van de wederzijdse kennismaking met Sjors de Kort 22 juni in de Moerkoal. Op de Nationale Natuurwerkdag 5 november starten we het echte winterwerk. Op die zaterdagochtend zijn er op en rond het epicentrum Voedselbos allerlei werkzaamheden te verrichten. Zo moeten er in het Voedselbos nog ruim 200 planten worden bijgezet, gaan we de nieuwe Bijen-/Ecotoren afmaken en speuren we op en rond het Voedselbos naar Amerikaanse Vogelkers. Ook gaan de wildgroei van populieren aanpakken in de Uilendriehoek. Voor ieders wat wils, dus ook de knotters kunnen uit hun dak. We hopen uiteraard op mooi weer met een lekkere kop soep ter afsluiting. Aanmelden kan via de website www.natuurwerkdag.nl.

Dus hup-hup naar de Agri van Ad voor een paar nieuwe veiligheidsschoenen (korting via penningmeester Piet); gauw op zoek naar de bekende blauw-grijze werkhandschoenen en aan de zagers het verzoek om hun motoren in gereedheid te brengen. We hopen jullie allemaal weer te mogen begroeten op de Natuurwerkdag van 5 november ….

We wensen jullie allen een mooie herfst,

Bestuur Stichting Landschapsbeheer Aa-dal

Een mooi jaar met goede voornemens!
Het kan raar lopen in de natuur. In oktober waren we nog druk bezig om de laatste voorbereidingen te treffen voor een gezellige bijeenkomst met alle vrijwilligers in de Moerkoal; enkele weken later ging Nederland weer op slot. Gelukkig hebben we op 6 november nog wel een zeer geslaagde Natuurwerkdag kunnen organiseren met bijna 30 deelnemers. Er zijn die dag veel nieuwe bomen en struiken geplant in het Voedselbos en op de lagere delen van de Westakkers hebben we wilgen geknot. Gesubsidieerd door Plan Boom hebben we sindsdien enkele honderden struiken geplant op Westakkers en in de hoogstamboomgaard. Om het jaar af te sluiten met het planten van eiken, noten- en kersenbomen op de zomerdijk. Bij de eiken is overigens ‘de kop’ eruit gezaagd, zodat deze tot zogenaamde knoteiken zullen gaan uitgroeien.

We weten dat bomen en struiken een grote rol spelen als het gaat om het brengen van structuur in het landschap en daarmee belangrijke elementen zijn die de biodiversiteit sterk kunnen bevorderen. We willen die aandacht voor bomen ook binnen onze Stichting versterken en zijn op zoek naar vrijwilligers die willen meedenken over een nieuwe werkgroep Bomen. Daarbij is het onze intentie om ook nauwer te gaan samenwerken met de Natuurgroep Gestel. Wil je overigens meer weten over wat Stichting Landschapsbeheer Aa-dal met haar vrijwilligers in 2021 allemaal voor elkaar heeft gekregen, dan verwijs ik jullie graag naar het Jaarverslag dat wordt gepubliceerd via de website. Maar nog even geduld, want de website is nog even ‘under construction’.

En door al dat timmeren aan de weg, sorry natuur, krijgt onze Stichting steeds meer waardering voor haar activiteiten. Zo hebben de gezusters Verheijen op de Natuurwerkdag in het Voedselbos een notenboom ‘onthuld’ die zij hebben geschonken uit de verkoop van schilderijen, gemaakt door hun overleden moeder. En heeft intussen de lokale Lionsclub zich gemeld met een donatie waarvoor dit voorjaar een boomstam wordt omgetoverd tot een heus bijenhotel. Wil je daaraan meewerken, hou dan de app in de gaten, want er moeten veel gaatjes worden geboord ….. En daarmee was de koek voor 2021 nog niet op, want ook onze lokale Big Bird, met name bekend van BAMI magazine, heeft ons een mooie donatie gegeven, waarvoor we nog een passende, zichtbare bestemming zoeken binnen onze projecten bij voorkeur met een link naar “birds”! Bij deze dus een oproep aan alle vrijwilligers om je idee aan het bestuur te laten weten.

De Natuurgroep Gestel kwam zojuist al even langs: we gaan verkennen hoe we meer met hen kunnen samenwerken. Enerzijds omdat de Natuurgroep al veel praktische ervaring heeft opgebouwd in het groene domein, maar zeker ook omdat zij opereren binnen de grenzen van dezelfde gemeente en het (soms) handig kan zijn om samen op te trekken naar gemeente en andere terreineigenaren. Zo ligt er inmiddels een groen pamflet dat we de gemeentelijke politiek gezamenlijk willen aanbieden in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart. Naast het genoemde initiatief met betrekking tot bomen is de Natuurgroep ook erg actief op het gebied van educatie: laat dat onderwerp nu net ook door velen van de vrijwilligers zijn genoemd in de enquête afgelopen zomer ….
En intussen zijn we het nieuwe jaar in gegleden en pakken we na een korte (corona)pauze buiten het werk weer op. Zo gaan we de komende maanden nog een paar keer wilgen knotten op Westakkers, te beginnen op 29 januari. In het Voedselbos zal de nadruk liggen op het zaaien, planten (en bewateren!) van vaste planten. Om een beeld te krijgen van alle buitenwerk dit jaar wordt komende weken een activiteitenkalender opgesteld die met alle vrijwilligers zal worden gedeeld.
Het werk van onze Stichting weet zich niet alleen gesteund door de vele vrijwilligers die lopen te sjouwen in het veld: ook achter de schermen wordt er veel werk verzet. Dat we elke zaterdag kunnen pauzeren onder het genot koffie en een kuukske, hebben we te danken aan Det, Carla en Suzanne. Ook bij soep, borrels en andere ‘veldondersteuning’ is deze drie-eenheid steeds paraat. Nu Carla heeft aangegeven dat ze in maart gaat stoppen is het zaak de ‘catering’ weer op orde te krijgen. Een groep van 4-5 mensen per toerbeurtzou prettig zijn. Ook mannen zijn hierbij van harte welkom !
Op verschillende plekken in deze nieuwsbrief wordt opgeroepen om mee te denken en mee te doen. Maar ook als je zelf ideeën hebt of kansen ziet horen we dat uiteraard graag. Dus maak werk van je goede voornemens en stuur even een berichtje naar Pieter Janse (secretaris@landschapsbeheer-aa-dal.nl).
We wensen jullie allen een mooi 2022.

Bestuur Stichting Landschapsbeheer Aa-dal

We zijn het de laatste jaren bepaald niet meer gewend, maar de eerste helft van 2021 zal de boeken in gaan als erg groen en groeizaam. Door de vele regen krijgt de natuur eindelijk de tijd om te herstellen van enkele, niet alleen hete zomers, maar vooral ook droge winters.
Deze wisselvalligheid trekt ook een wissel op de planning van onze maaiwerkzaamheden op de Westakkers. Het idee was om de lagere delen 2x per jaar te maaien. Echter dit voorjaar hebben we dat plan moeten laten varen vanwege de hoge grondwaterstand. Gelukkig ligt de ‘Uilendriehoek’ een stuk hoger en zijn de machines van Jeroen een stuk lichter. Daar is dus onlangs wél gemaaid: als we Ton mogen geloven hebben de plaatselijke uilen daar maximaal geprofiteerd van onze muizenruiters.

Om het maaiwerk te kunnen bijbenen, hebben eind juni weer een aantal vrijwilligers de zogenaamde ‘cursus bosmaaier’ gevolgd. Na een stevig ochtendje theorie werden ’s middags de messen geslepen en moesten bramen en gras het op de Westakkers ontgelden. We hopen dat we nog vaak een beroep mogen doen op Leo, John, Harry, Bart, en Ton; Huub en Paul kunnen aan de slag met hun Ommetjes.

Intussen hebben we allemaal het rogge zien groeien aan de zomerdijk. Ook de kruidenrand wordt steeds mooier. Naast de mosterd, beginnen nu ook klaprozen, korenbloemen en ganzebloemen te bloeien. Inmiddels is er contact met de Stofvreters uit Vinkel. Een stichting die oude landbouwwerktuigen onderhoudt en die gereedschappen ook inzet voor het oogsten van granen. Zij zijn bereid om ons te helpen bij de oogst van de rogge. Dat gaan ze doen met een zelfbinder die de halmen tot bussels bij elkaar bindt. Deze bussels worden vervolgens op de akker opgezet om te drogen. De verwachting is dat dit eind juli gaat gebeuren; twee weken later volgt het dorsen met een heuse dorskast. Zowel bij het opbinden als het dorsen is er een flinke groep vrijwilligers nodig. Voor sommigen misschien het moment om hun agrarisch verleden te doen herleven ? Datum volgt via de app groep.

We zijn verder nog op zoek naar enkele mensen die samen met Eve van Kaathoven en Maarten Post willen sparren over wat we met onze rogge kunnen gaan doen. Er wordt al gesproken over Balkums Roggebrood en zelfs over Balkums Roggebier…Meld je aan bij Maarten, als je leuke ideeen hebt!  En er is dit voorjaar nog veel meer gebeurd. Zo hebben we de eerste bewegende beelden gezien van een wildcamera die André Jansen heeft gedoneerd aan de werkgroep Inventarisaties: André kei bedankt !

Heeft Jeroen intussen met een groep vrijwilligers een ontmoetingsplaats gemaakt bij de ingang van ons Voedselbos. Uiteraard van inheems-duurzame houtsoorten en op creatieve manier verweven met het landschap. Een prachtig resultaat. 

En wat zeker niet onvermeld mag blijven is dat zo’n 14 vrijwilligers op zaterdag 15 mei zwerfafval hebben verzameld in het Aa-dal.

Dat geldt ook voor het artikel dat over d’Ekkers is verschenen in de plaatselijke BAMI. Niet alleen Saskia, Leo en ‘founding father’ Albert hebben zich hier van hun beste kant laten zien; door het vele werk van de vrijwilligers met af en toe een fikse bui krijgt het Voedselbos steeds meer vorm. Te midden van deze positieve en leuke berichten heeft het overlijden van onze vrijwilliger Ruud Sijstermans op 27 april ons weer met beide benen weer op de grond gezet. Ruud combineerde twee rechterhanden, aandacht voor detail en een hoop energie met oog voor de medemens en een gezellige klets. We zullen dus nog vaak aan hem denken als we buiten aan het werk zijn. Uit bovenstaande kan worden opgemaakt dat onze Stichting steeds vaker en breder actief is in de natuur rond Berlicum en Middelrode. Het Bestuur van onze Stichting heeft de ambitie om dit brede scala aan activiteiten verder te ondersteunen en heeft een enquête uitgestuurd om te horen waar de wensen en ideeën van de vrijwilligers liggen. Dank aan de ruim 30 vrijwilligers die deze enquête hebben ingevuld. De resultaten worden vervat tot een Groene Koers die kort na de zomer op een gezellige avond met alle vrijwilligers zal worden gedeeld.