Aanleiding

De Stichting Landschapsbeheer Aa-dal (SLA) heeft in 2021 voor een perceel langs de Westakkers in Berlicum een pachtovereenkomst gesloten met de provincie voor de duur van 1 jaar. Op het moment dat de pacht inging stond er op het perceel winterrogge. De SLA heeft de zuidelijke en oostelijke akkerrand (ca 3-5 meter) door een plaatselijke boer laten ploegen. Dat ploegen is ‘ambachtelijk’ uitgevoerd met paarden en oude ploegen. De randen zijn ingezaaid met een mengsel van inheemse akkerkruiden zoals mosterd, gele ganzenbloem, klaproos en korenbloem. De winterrogge hebben we laten doorgroeien. Deze is in juli 2021 geoogst met behulp van een zelfbinder, in samenwerking met dorsclub De Stofvreters uit Vinkel. Deze club hobbyisten/verzame-laars  van oude landbouwwerktuigen en tractoren proberen deze machines te bewaren, zo nodig te restaureren en in de originele staat te behouden. Zij zetten daartoe de machines en werktuigen ook met enige regelmaat in voor het werk waarvoor ze gemaakt zijn. De bundels roggehalmen zijn opgezet tot schoven om te drogen. De schoven zijn in verband met het slechte weer op platte karren onder zeil tijdelijk opgeslagen op het perceel. Daarna zijn de bundels gedorst met behulp van een oude dorskast en is de oogst in silo’s opgeslagen voor later gebruik. De opbrengst bedroeg ca. 600 kg rogge en 207 strobalen.  Het stro is gedoneerd aan een plaatselijke boer als wederdienst voor zijn inzet voor de SLA (maaien/ploegen). Na rijp beraad heeft de SLA ervoor gekozen om in oktober 2021 het perceel opnieuw te laten ploegen, in te zaaien met een deel van de eerder geoogste rogge en nu ook het gehele perceel extra in te zaaien met een kruidenmengsel van inheemse akkerkruiden (waar mogelijk van lokale afkomst). Op een klein deel van de akker hebben we de rogge van dit jaar laten overstaan als winter-voedselbron voor de fauna. In 2022 heeft de SLA het perceel opnieuw kunnen pachten van de provincie. De akkerranden zijn weer geploegd en ingezaaid. Het oogstproces is herhaald met een opbrengst van ca. 800 kg rogge.

Lokale producten

En wat is er leuker dan van dit lokale product nog wat andere streekproducten te maken. Zo ontstond het idee voor een Balkums roggebier en Balkums volkoren roggemeel. Via ons bestaande netwerk in de regio kwamen we uit bij de volgende partners/sponsors :

1. Bertine van de Pas maakte voor ons twee etiketten voor bier en meel.
2. Molen De Zwaan in Vinkel heeft onze rogge gemalen tot volkoren roggemeel.
3. Brouwerij Muifel in Oss brouwde voor ons een viergranen, waaronder onze rogge, bovengistend blond bier, dat we de naam Westakkers Blond hebben meegegeven.
4. Jeroen Charpentier stelt zijn werkschuur beschikbaar als verkoop- en afhaalpunt.
5. Verschillende vrijwilligers hebben hand- en spandiensten geleverd.

Verkoop

We willen deze producten op termijn gaan gebruiken om de stichtingskosten deels terug te verdienen. Deze eerste batch zetten we via de verkoop van deze producten vooral in om die producten te promoten en de extra kosten die we maken voor de activiteiten van het akkerbeheer, het oogsten en de verwerking te dekken. Het verkoopproces wordt uitgevoerd door een werkgroep onder aanvoering van Harry Hendriks.

De vrijwilligers krijgen de eerste kans om van deze producten te proeven en te genieten. Mocht er overblijven, dan zullen we ook buiten onze vrijwilligerskring acquisitie plegen. We sluiten niet uit dat er bij snelle uitputting van de voorraad een tweede batch bier en meel wordt gemaakt.

Het werk in beeld

Door deze nieuwsbrief vindt u een aantal foto’s die laten zien hoe onderdelen van het traject zijn uitgevoerd.

De Herfst is begonnen …..

Inmiddels aanbeland in een heuse nazomer met mooie temperuren zijn we alweer bijna vergeten dat in september 100 mm regen is gevallen en dat de herfst toch écht is begonnen, getuige de eerste bladverkleuring en nachtvorstjes. De teller 2022 staat inmiddels op een neerslagtekort van zo’n 150 mm, daar waar we vorig jaar rond deze tijd ongeveer op 0 stonden. Kortom, deze zomer heeft er meteorologisch flink ingehakt met erg lage grondwaterstanden tot gevolg.

Met dank aan zijn voorspellende gaven was het Ragnar Brouwer die begin april het fundament legde voor wat daarna op whatsapp tot de werkgroep Bomen& Struiken werd gebombardeerd. Met dank aan zijn medegieters Bert alias Bart, Ben, Carlo en Rob werd elke twee weken gedurende de hele zomer de nieuwe aanplant op de zomerdijk bewaterd. Verreweg de meeste bomen hebben het gered, wat een wonder is op een oude dijk die vooral aan de zonkant vaak gortdroog is.

Deze zomer is ook het Voedselbos onder leiding van Oppergieter Albert Zomers opgeschaald. Daar was de gietroutine inmiddels bekend na enkele droge zomers. Gewapend met slangen en gieters waren ook daar veel vrijwilligers in touw, zoals Piet, Ad, Fred, Eve, Karin, Jacinta en vele anderen, waaronder Bart alias Bert. Intussen is het regenopvangsysteem van Fred & Leo ook klaar, waarbij het mes aan twee kanten snijdt, immers tevens een mooi afdakje om te schuilen…… bij regen.

Maar een droge zomer is niet alleen kommer en kwel. Zo heeft de rogge het goed gedaan en is volgens traditioneel agrarisch gebruik na het maaien en op schoven zetten de rogge op 3 september door de Stofvreters gedorst met heuse dorskasten van bijna 100 jaar oud. Een mooi spektakel met ook veel kijkvolk op de zomerdijk. Inmiddels zijn we in gesprek met een brouwer om te kijken naar de mogelijkheden om de honderden kilo’s rogge te verwerken tot Balkums Roggebier.

17 september zal de geschiedenisboeken ingaan als een belangrijke gebeurtenis voor onze Stichting. Op die mooie zaterdagmiddag is de eerste Nazomerexcursie georganiseerd. Met ruim 30 deelnemers, 4 inspirerende verhalen en een gezellige borrel was dat een middag die vraagt om herhaling. Mocht je daar ideeën voor hebben meld je dan vooral bij Jacinta Kannekes van de werkgroep Natuur Dichtbij.

Intussen staan we aan de vooravond van het winterseizoen. De komende weken gaan we nog wat klein maai- en hooiwerk verrichten op de Uilendriehoek en de Hondekooi. Dat doen we in nauwe afstemming met Brabants Landschap; de eerste vruchten van de wederzijdse kennismaking met Sjors de Kort 22 juni in de Moerkoal. Op de Nationale Natuurwerkdag 5 november starten we het echte winterwerk. Op die zaterdagochtend zijn er op en rond het epicentrum Voedselbos allerlei werkzaamheden te verrichten. Zo moeten er in het Voedselbos nog ruim 200 planten worden bijgezet, gaan we de nieuwe Bijen-/Ecotoren afmaken en speuren we op en rond het Voedselbos naar Amerikaanse Vogelkers. Ook gaan de wildgroei van populieren aanpakken in de Uilendriehoek. Voor ieders wat wils, dus ook de knotters kunnen uit hun dak. We hopen uiteraard op mooi weer met een lekkere kop soep ter afsluiting. Aanmelden kan via de website www.natuurwerkdag.nl.

Dus hup-hup naar de Agri van Ad voor een paar nieuwe veiligheidsschoenen (korting via penningmeester Piet); gauw op zoek naar de bekende blauw-grijze werkhandschoenen en aan de zagers het verzoek om hun motoren in gereedheid te brengen. We hopen jullie allemaal weer te mogen begroeten op de Natuurwerkdag van 5 november ….

We wensen jullie allen een mooie herfst,

Bestuur Stichting Landschapsbeheer Aa-dal

Een mooi jaar met goede voornemens!
Het kan raar lopen in de natuur. In oktober waren we nog druk bezig om de laatste voorbereidingen te treffen voor een gezellige bijeenkomst met alle vrijwilligers in de Moerkoal; enkele weken later ging Nederland weer op slot. Gelukkig hebben we op 6 november nog wel een zeer geslaagde Natuurwerkdag kunnen organiseren met bijna 30 deelnemers. Er zijn die dag veel nieuwe bomen en struiken geplant in het Voedselbos en op de lagere delen van de Westakkers hebben we wilgen geknot. Gesubsidieerd door Plan Boom hebben we sindsdien enkele honderden struiken geplant op Westakkers en in de hoogstamboomgaard. Om het jaar af te sluiten met het planten van eiken, noten- en kersenbomen op de zomerdijk. Bij de eiken is overigens ‘de kop’ eruit gezaagd, zodat deze tot zogenaamde knoteiken zullen gaan uitgroeien.

We weten dat bomen en struiken een grote rol spelen als het gaat om het brengen van structuur in het landschap en daarmee belangrijke elementen zijn die de biodiversiteit sterk kunnen bevorderen. We willen die aandacht voor bomen ook binnen onze Stichting versterken en zijn op zoek naar vrijwilligers die willen meedenken over een nieuwe werkgroep Bomen. Daarbij is het onze intentie om ook nauwer te gaan samenwerken met de Natuurgroep Gestel. Wil je overigens meer weten over wat Stichting Landschapsbeheer Aa-dal met haar vrijwilligers in 2021 allemaal voor elkaar heeft gekregen, dan verwijs ik jullie graag naar het Jaarverslag dat wordt gepubliceerd via de website. Maar nog even geduld, want de website is nog even ‘under construction’.

En door al dat timmeren aan de weg, sorry natuur, krijgt onze Stichting steeds meer waardering voor haar activiteiten. Zo hebben de gezusters Verheijen op de Natuurwerkdag in het Voedselbos een notenboom ‘onthuld’ die zij hebben geschonken uit de verkoop van schilderijen, gemaakt door hun overleden moeder. En heeft intussen de lokale Lionsclub zich gemeld met een donatie waarvoor dit voorjaar een boomstam wordt omgetoverd tot een heus bijenhotel. Wil je daaraan meewerken, hou dan de app in de gaten, want er moeten veel gaatjes worden geboord ….. En daarmee was de koek voor 2021 nog niet op, want ook onze lokale Big Bird, met name bekend van BAMI magazine, heeft ons een mooie donatie gegeven, waarvoor we nog een passende, zichtbare bestemming zoeken binnen onze projecten bij voorkeur met een link naar “birds”! Bij deze dus een oproep aan alle vrijwilligers om je idee aan het bestuur te laten weten.

De Natuurgroep Gestel kwam zojuist al even langs: we gaan verkennen hoe we meer met hen kunnen samenwerken. Enerzijds omdat de Natuurgroep al veel praktische ervaring heeft opgebouwd in het groene domein, maar zeker ook omdat zij opereren binnen de grenzen van dezelfde gemeente en het (soms) handig kan zijn om samen op te trekken naar gemeente en andere terreineigenaren. Zo ligt er inmiddels een groen pamflet dat we de gemeentelijke politiek gezamenlijk willen aanbieden in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart. Naast het genoemde initiatief met betrekking tot bomen is de Natuurgroep ook erg actief op het gebied van educatie: laat dat onderwerp nu net ook door velen van de vrijwilligers zijn genoemd in de enquête afgelopen zomer ….
En intussen zijn we het nieuwe jaar in gegleden en pakken we na een korte (corona)pauze buiten het werk weer op. Zo gaan we de komende maanden nog een paar keer wilgen knotten op Westakkers, te beginnen op 29 januari. In het Voedselbos zal de nadruk liggen op het zaaien, planten (en bewateren!) van vaste planten. Om een beeld te krijgen van alle buitenwerk dit jaar wordt komende weken een activiteitenkalender opgesteld die met alle vrijwilligers zal worden gedeeld.
Het werk van onze Stichting weet zich niet alleen gesteund door de vele vrijwilligers die lopen te sjouwen in het veld: ook achter de schermen wordt er veel werk verzet. Dat we elke zaterdag kunnen pauzeren onder het genot koffie en een kuukske, hebben we te danken aan Det, Carla en Suzanne. Ook bij soep, borrels en andere ‘veldondersteuning’ is deze drie-eenheid steeds paraat. Nu Carla heeft aangegeven dat ze in maart gaat stoppen is het zaak de ‘catering’ weer op orde te krijgen. Een groep van 4-5 mensen per toerbeurtzou prettig zijn. Ook mannen zijn hierbij van harte welkom !
Op verschillende plekken in deze nieuwsbrief wordt opgeroepen om mee te denken en mee te doen. Maar ook als je zelf ideeën hebt of kansen ziet horen we dat uiteraard graag. Dus maak werk van je goede voornemens en stuur even een berichtje naar Pieter Janse (secretaris@landschapsbeheer-aa-dal.nl).
We wensen jullie allen een mooi 2022.

Bestuur Stichting Landschapsbeheer Aa-dal

We zijn het de laatste jaren bepaald niet meer gewend, maar de eerste helft van 2021 zal de boeken in gaan als erg groen en groeizaam. Door de vele regen krijgt de natuur eindelijk de tijd om te herstellen van enkele, niet alleen hete zomers, maar vooral ook droge winters.
Deze wisselvalligheid trekt ook een wissel op de planning van onze maaiwerkzaamheden op de Westakkers. Het idee was om de lagere delen 2x per jaar te maaien. Echter dit voorjaar hebben we dat plan moeten laten varen vanwege de hoge grondwaterstand. Gelukkig ligt de ‘Uilendriehoek’ een stuk hoger en zijn de machines van Jeroen een stuk lichter. Daar is dus onlangs wél gemaaid: als we Ton mogen geloven hebben de plaatselijke uilen daar maximaal geprofiteerd van onze muizenruiters.

Om het maaiwerk te kunnen bijbenen, hebben eind juni weer een aantal vrijwilligers de zogenaamde ‘cursus bosmaaier’ gevolgd. Na een stevig ochtendje theorie werden ’s middags de messen geslepen en moesten bramen en gras het op de Westakkers ontgelden. We hopen dat we nog vaak een beroep mogen doen op Leo, John, Harry, Bart, en Ton; Huub en Paul kunnen aan de slag met hun Ommetjes.

Intussen hebben we allemaal het rogge zien groeien aan de zomerdijk. Ook de kruidenrand wordt steeds mooier. Naast de mosterd, beginnen nu ook klaprozen, korenbloemen en ganzebloemen te bloeien. Inmiddels is er contact met de Stofvreters uit Vinkel. Een stichting die oude landbouwwerktuigen onderhoudt en die gereedschappen ook inzet voor het oogsten van granen. Zij zijn bereid om ons te helpen bij de oogst van de rogge. Dat gaan ze doen met een zelfbinder die de halmen tot bussels bij elkaar bindt. Deze bussels worden vervolgens op de akker opgezet om te drogen. De verwachting is dat dit eind juli gaat gebeuren; twee weken later volgt het dorsen met een heuse dorskast. Zowel bij het opbinden als het dorsen is er een flinke groep vrijwilligers nodig. Voor sommigen misschien het moment om hun agrarisch verleden te doen herleven ? Datum volgt via de app groep.

We zijn verder nog op zoek naar enkele mensen die samen met Eve van Kaathoven en Maarten Post willen sparren over wat we met onze rogge kunnen gaan doen. Er wordt al gesproken over Balkums Roggebrood en zelfs over Balkums Roggebier…Meld je aan bij Maarten, als je leuke ideeen hebt!  En er is dit voorjaar nog veel meer gebeurd. Zo hebben we de eerste bewegende beelden gezien van een wildcamera die André Jansen heeft gedoneerd aan de werkgroep Inventarisaties: André kei bedankt !

Heeft Jeroen intussen met een groep vrijwilligers een ontmoetingsplaats gemaakt bij de ingang van ons Voedselbos. Uiteraard van inheems-duurzame houtsoorten en op creatieve manier verweven met het landschap. Een prachtig resultaat. 

En wat zeker niet onvermeld mag blijven is dat zo’n 14 vrijwilligers op zaterdag 15 mei zwerfafval hebben verzameld in het Aa-dal.

Dat geldt ook voor het artikel dat over d’Ekkers is verschenen in de plaatselijke BAMI. Niet alleen Saskia, Leo en ‘founding father’ Albert hebben zich hier van hun beste kant laten zien; door het vele werk van de vrijwilligers met af en toe een fikse bui krijgt het Voedselbos steeds meer vorm. Te midden van deze positieve en leuke berichten heeft het overlijden van onze vrijwilliger Ruud Sijstermans op 27 april ons weer met beide benen weer op de grond gezet. Ruud combineerde twee rechterhanden, aandacht voor detail en een hoop energie met oog voor de medemens en een gezellige klets. We zullen dus nog vaak aan hem denken als we buiten aan het werk zijn. Uit bovenstaande kan worden opgemaakt dat onze Stichting steeds vaker en breder actief is in de natuur rond Berlicum en Middelrode. Het Bestuur van onze Stichting heeft de ambitie om dit brede scala aan activiteiten verder te ondersteunen en heeft een enquête uitgestuurd om te horen waar de wensen en ideeën van de vrijwilligers liggen. Dank aan de ruim 30 vrijwilligers die deze enquête hebben ingevuld. De resultaten worden vervat tot een Groene Koers die kort na de zomer op een gezellige avond met alle vrijwilligers zal worden gedeeld.

We hebben de afgelopen weken veel mooie foto’s langs zien komen op de verschillende appgroepen. En Ja, we hadden natuurlijk prachtig weer medio februari met ruim 10 centimeter sneeuw en temperaturen die ruim onder de -10 doken. Dan is het niet zo moeilijk om mooie plaatje te schieten. Wat te denken van al die vogels die Ton Smits heeft doorgestuurd. Schiet’ hij die nu allemaal op de Westakkers of rijdt hij daarvoor heel Nederland af ? Mocht je daar meer over willen weten, neem dan vooral contact met hem op want dit voorjaar begint de werkgroep inventarisaties. Niek, Joep en Eve zijn jullie al voorgegaan.

Het ontluiken van een nieuwe werkgroep past ook mooi bij het voorjaar. Tegelijkertijd sluiten we een winterseizoen af waarop corona een duidelijk stempel heeft gedrukt met als resultaat 5 wilgen geknot en 12 fruitbomen geplant. Gelukkig hebben we op en rond Voedselbos d’Ekkers de klusjes in kleine (doordeweekse) clubjes kunnen voortzetten. Het Bestuur van SLA heeft van gemeente (eigenaar) en provincie (subsidieverstrekker) uitstel gekregen voor alle geplande onderhoudsactiviteiten. In combinatie met een aflopend seizoen, de Natuurwet hanteert daarbij half maart, en het uitblijven van versoepelingen rond groepsgrootte in de buitenlucht, is besloten de meeste onderhoudsactiviteiten door te schuiven naar komend najaar. Dus dit voorjaar helaas geen afsluitend kampvuur en geen ronkende toespraken over kilometers geknotte wilgen, kuubs afgevoerd hout of hectares natuurterreinen in beheer bij SLA. Voor wat betreft dat laatste is het mooi om te kunnen melden dat SLA onlangs een pachtovereenkomst is aangegaan met de provincie over een 0,84 ha groot perceel aan de Westakkers. Daarmee lijkt de mais voorlopig verdreven om plaats te maken voor graan en akkerbloemen. De winterrogge komt al op en het zaaibed voor de akkerranden is onlangs klaargemaakt door Peter van Gaal met zijn ‘knollen’. Hiermee wordt Westakkers een steeds mooier plaatje, worden er gesprekken gevoerd met eigenaren en worden kansen benut als die zich aan dienen. 

Wat minder zichtbaar wellicht is de toetreding van Piet Wientjes als nieuwe penningmeester binnen het bestuur van SLA. Vanaf de oprichting heeft Harry Hendriks het bestuur op het juiste financiële pad weten te houden. Langs deze weg willen we Harry hiervoor bedanken en we zijn blij dat hij bij het bestuur blijft met enkele nieuwe taken. Tegelijkertijd een warm welkom aan Piet die met de aankomende pacht- en samenwerkingsovereenkomsten vol aan de bak mag. Naast de voorzitter nu ook de penningmeester uit Middelrode, maar dat mag de pret niet drukken. …..

In mijn tuin bloeit elk jaar uitbundig het Penningkruid met kleine gele bloemetjes en de paarse Judaspenning zaait zich elk jaar volop uit in de zijtuin. Of de aanwezigheid van al deze penningen een rol gespeeld heeft weet ik niet, maar afgelopen winter vroeg het bestuur van de SLA aan mij of ik penningmeester van de Stichting wilde worden. Ik heb ‘ja’ gezegd. Ik was al een tijdje vrijwilliger bij de SLA, ik heb boomstammetjes gesjouwd bij kasteel Heeswijk, ik heb wilgentakken gezaagd en versleept in het Aa-dal en sinds vorig jaar ben ik actief geweest voor het Voedselbos. Ik ben blij met een club als de SLA hier in Berlicum; mooi dat er een club is die met inzet van vrijwilligers en ondersteuning van professionals het prachtige gebied rond de Aa, de Westakkers en Seldensate wil onderhouden. Nog mooier dat deze club de aanwezige natuur de komende jaren nog gaat versterken en de biodiversiteit vergroot, o.a. door het aanleggen van een graanakker. Het bestuur van de SLA is een leuke en gezellige club mannen, (jonge) vrouwen zijn meer dan welkom), dus ik wil graag mijn steentje bijdragen door de penningen van de club te beheren…..