We hebben de afgelopen weken veel mooie foto’s langs zien komen op de verschillende appgroepen. En Ja, we hadden natuurlijk prachtig weer medio februari met ruim 10 centimeter sneeuw en temperaturen die ruim onder de -10 doken. Dan is het niet zo moeilijk om mooie plaatje te schieten. Wat te denken van al die vogels die Ton Smits heeft doorgestuurd. Schiet’ hij die nu allemaal op de Westakkers of rijdt hij daarvoor heel Nederland af ? Mocht je daar meer over willen weten, neem dan vooral contact met hem op want dit voorjaar begint de werkgroep inventarisaties. Niek, Joep en Eve zijn jullie al voorgegaan.

Voedselbos in winterrust
Bosuil

Het ontluiken van een nieuwe werkgroep past ook mooi bij het voorjaar. Tegelijkertijd sluiten we een winterseizoen af waarop corona een duidelijk stempel heeft gedrukt met als resultaat 5 wilgen geknot en 12 fruitbomen geplant. Gelukkig hebben we op en rond Voedselbos d’Ekkers de klusjes in kleine (doordeweekse) clubjes kunnen voortzetten. Het Bestuur van SLA heeft van gemeente (eigenaar) en provincie (subsidieverstrekker) uitstel gekregen voor alle geplande onderhoudsactiviteiten. In combinatie met een aflopend seizoen, de Natuurwet hanteert daarbij half maart, en het uitblijven van versoepelingen rond groepsgrootte in de buitenlucht, is besloten de meeste onderhoudsactiviteiten door te schuiven naar komend najaar. Dus dit voorjaar helaas geen afsluitend kampvuur en geen ronkende toespraken over kilometers geknotte wilgen, kuubs afgevoerd hout of hectares natuurterreinen in beheer bij SLA. Voor wat betreft dat laatste is het mooi om te kunnen melden dat SLA onlangs een pachtovereenkomst is aangegaan met de provincie over een 0,84 ha groot perceel aan de Westakkers. Daarmee lijkt de mais voorlopig verdreven om plaats te maken voor graan en akkerbloemen. De winterrogge komt al op en het zaaibed voor de akkerranden is onlangs klaargemaakt door Peter van Gaal met zijn ‘knollen’. Hiermee wordt Westakkers een steeds mooier plaatje, worden er gesprekken gevoerd met eigenaren en worden kansen benut als die zich aan dienen. 

Hot um
Aar um

Wat minder zichtbaar wellicht is de toetreding van Piet Wientjes als nieuwe penningmeester binnen het bestuur van SLA. Vanaf de oprichting heeft Harry Hendriks het bestuur op het juiste financiële pad weten te houden. Langs deze weg willen we Harry hiervoor bedanken en we zijn blij dat hij bij het bestuur blijft met enkele nieuwe taken. Tegelijkertijd een warm welkom aan Piet die met de aankomende pacht- en samenwerkingsovereenkomsten vol aan de bak mag. Naast de voorzitter nu ook de penningmeester uit Middelrode, maar dat mag de pret niet drukken. …..

In mijn tuin bloeit elk jaar uitbundig het Penningkruid met kleine gele bloemetjes en de paarse Judaspenning zaait zich elk jaar volop uit in de zijtuin. Of de aanwezigheid van al deze penningen een rol gespeeld heeft weet ik niet, maar afgelopen winter vroeg het bestuur van de SLA aan mij of ik penningmeester van de Stichting wilde worden. Ik heb ‘ja’ gezegd. Ik was al een tijdje vrijwilliger bij de SLA, ik heb boomstammetjes gesjouwd bij kasteel Heeswijk, ik heb wilgentakken gezaagd en versleept in het Aa-dal en sinds vorig jaar ben ik actief geweest voor het Voedselbos. Ik ben blij met een club als de SLA hier in Berlicum; mooi dat er een club is die met inzet van vrijwilligers en ondersteuning van professionals het prachtige gebied rond de Aa, de Westakkers en Seldensate wil onderhouden. Nog mooier dat deze club de aanwezige natuur de komende jaren nog gaat versterken en de biodiversiteit vergroot, o.a. door het aanleggen van een graanakker. Het bestuur van de SLA is een leuke en gezellige club mannen, (jonge) vrouwen zijn meer dan welkom), dus ik wil graag mijn steentje bijdragen door de penningen van de club te beheren…..

Velen van u zullen het met die stelling eens zijn.Daarbij vooral doelend op het effect van corona op ons dagelijks leven, de beperkingen die ons daarbij worden opgelegd en het soms onmogelijk maken om op een natuurlijke manier met elkaar om te gaan.
Ook het vrijwilligerswerk heeft te lijden gehad onder de maatregelen die zijn afgekondigd. Zo hebben we het vorige winterseizoen in maart 2020 niet gezamenlijk kunnen afsluiten vanwege de eerste, toen nog intelligente, lockdown.
Net voor de Nationale Natuurwerkdag begin november, traditioneel de start van het nieuwe werkseizoen voor onze vrijwilligers, werd de tweede lockdown afgekondigd.
Gewapend met de adviezen en protocollen van ‘veiligheids’-vrijwilliger Joost vd Pol, hebben we afgelopen maanden gemaaid, muizenruiters gemaakt.
Er is ook hard doorgewerkt in het Voedselbos.
Ook zijn we weer begonnen met het knotten van wilgen in het Aa-dal en is er zelfs in samenwerking met de plaatselijke Volkstuinvereniging een heuse boomgaard aangelegd op hun complex aan de Westakkers. Totdat we half december moesten besluiten om alle gezamenlijke activiteiten tot nader bericht volledig stil te leggen. Een bijzonder jaar dus….

Maar intussen is er in datzelfde jaar wél veel én belangrijk praat- en papierwerk verricht. Zo hebben we onder leiding van Albert Zomers dit voorjaar niet alleen een overeenkomst getekend met de gemeente voor het Voedselbos; Maarten Post heeft aan de hand van dit voorbeeld dit najaar een gelijksoortige overeenkomst getekend voor een natuurlijker inrichting van het gebied Westakkers, grenzend aan het Aa-Dal. Dit in het verlengde van en met dank aan bestuurslid Leo Sluimer, die inmiddels is neergestreken in het idyllische Woudrichem.
Het laatste jaar heeft onze Stichting constructief en plezierig samengewerkt met de gemeente St Michielsgestel; de naam van onze Balkumse wijkmakelaar Helma Smolders mag daarbij zeker niet ontbreken. Intussen wordt er met de gemeente verder gekeken naar plekken in Berlicum en Middelrode met natuurlijke potentie. Weet u nog een plekkie dat wel wat extra groene aandacht kan gebruiken, tip ons dan!
Met al die plannen zouden we uiteraard graag wat intensiever in gesprek zijn met vrijwilligers en andere geïnteresseerden. Zo kan Ton Smits zeker wat vertellen over zijn plannen om een werkgroep Monitoring/ inventarisaties op te zetten. Ter verleiding heeft hij in november al camerabeelden via Whatsapp gedeeld van ree, das en een heuse steenmarter op de Westakkers.

En niet alleen Albert Zomers en Piet Wientjes zitten vol plannen over het Voedselbos: ook onder de vrijwilligers gonst het van de ideeen. Zo gauw de lockdown het toelaat komen we een gezellige avond bij elkaar om ideeën en plannen uit te wisselen.


Zo’n 5 jaar geleden heeft een groep enthousiaste dorpsgenoten een stichting in het leven geroepen waarmee zij het vrijwillig landschapsbeheer in Berlicum en omstreken wilde vormgeven. Inmiddels enkele jaren en ruim 50 vrijwilligers verder zijn we een erkende partner voor gemeente, waterschap en andere eigenaren van lokale natuur en landschap. Dit vraagt ook bestuurlijk om een volgende professionaliseringsstap en zijn we dus op zoek gegaan naar iemand met kennis en ervaring op het domein van financiën. We hebben die gevonden en zijn erg blij dat Piet Wientjes vanaf komend jaar het bestuur komt versterken.


Laten we hopen dat de handrem er snel weer af kan en we ook buiten het werk weer kunnen oppakken. Immers er liggen nog tientallen bomen en struiken te wachten om geplant te worden aan de Westakkers. Tevens snakken evenveel wilgen naar een volgende knotbeurt. Onze wilgenknotters worden door de medewerkers en hulpboeren van Buiten Gewoon bedankt voor alle wilgenhout dat zij afgelopen jaar hebben verzaagd en versjouwd ….

We wensen alle lezers van deze nieuwsbrief een goed en groen 2021 !

Als professionele vrijwilligersorganisatie streeft de Stichting Landschapsbeheer Aa-dal ernaar om met vrijwilligers te werken die beschikken over extra kennis en deskundigheid. Daaronder valt ook het veilig en professioneel gebruik van gereedschappen of extra kennis ten aanzien van onderhoud en beheer van ons landschap.

Het SLA bestuur heeft daarom recent besloten om cursussen die zij haar vrijwilligers aanbiedt voor 100% te betalen vanuit de Stichting.

 

Met die cursussen maken we het mogelijk dat onze leden op een verantwoorde en veilige wijze, vaak met een certificaat op zak, gebruik kunnen maken van de gereedschappen die de Stichting tot haar beschikking heeft en/of inhuurt.

 

Aangezien de Stichting de volledige kosten voor een cursus voor haar rekening neemt verwachten wij dat cursisten hun kunde ook gaan inzetten voor de Stichting. Er is de komende jaren immers voldoende werk in het kader van de afspraken die de Stichting met de gemeente heeft gemaakt over het realiseren van het voedselbos d’Ekkers en de inrichting en het beheer van het gebied Westakkers.

 

Om gecertificeerde vrijwilligers snel en gemakkelijk te kunnen benaderen voor klussen binnen de Stichting maken wij aparte groepsapp aan. Wij zullen na de cursus de desbetreffende vrijwilligers uitnodigen voor de relevante app-groep. We hopen immers nog vaak een beroep te kunnen doen op onze opgeleide vrijwilligers.

 

Wij willen jullie in het kader van een verantwoorde en veilige werkwijze binnen de Stichting nog graag wijzen op het volgende:

  • Gedurende werkzaamheden die in het kader van samenwerkingsovereenkomsten met de gemeente worden uitgevoerd vallen onze vrijwilligers onder de vrijwilligersverzekering van de gemeente.
  • Het bestuur adviseert cursisten, mochten zij die nog niet hebben, als extra achtervang een eigen verzekering Wettelijke Aansprakelijkheid af te sluiten. Ook handig als de cursist werkzaamheden zou gaan verrichten die niet vallen onder de samenwerking met de gemeente.

Naast een veilig gebruik van gereedschappen kunnen cursisten overwegen om extra veiligheidsmaatregelen te nemen via de aanschaf van veiligheidskleding, zoals bijvoorbeeld een broek en/of schoenen. De Stichting heeft met de Agri een afspraak dat leden van de Stichting bij aanschaf van werkkleding en werkschoenen 25% korting krijgen. Cursisten kunnen daarvoor bij de penningmeester van de Stichting een kortingsbon vragen.

Lees hier meer over de wildplukwandeling in het Voedselbos

Bovenstaande kreet heeft vooral betrekking op de persoon Maarten Post. En die uitspraak komt van een neutrale toeschouwer. Immers nauwelijks toegetreden tot het bestuur, hebben we vorige week Maarten de voorzittershamer overhandigd. En ik kan u zeggen, Maarten timmert hard aan de weg! Met als voorlopig sluitstuk dat er deze week samen met de lokale Volkstuinvereniging een langjarige samenwerkingsovereenkomst is gesloten met de gemeente over het beheer van enkele gronden aan de Westakkers (lees hier meer). We hebben daarover de laatste keer in de nieuwsbrief reeds bericht:


…daarbij is het doel om voormalige landbouwpercelen om te vormen tot natuur. Dit gaan we doen door samen te werken met lokale (hobby)boeren, maar ook is er de komende jaren veel vrijwilligerswerk te verrichten. Denk daarbij aan de aanplant van struwelen, het knotten van wilgen en de extra handjes bij het hooien. Ook zijn we op zoek naar vrijwilligers die het leuk vinden om het gebied te gaan monitoren op planten, vogels en zoogdieren onder andere met behulp van wildcamera’s: geef even een appje … 

Omwonenden zijn deze week geïnformeerd via een flyer. De eerste (grond)werkzaamheden zijn vooruitlopend op die ondertekening al verricht. Met de herfst op komst zou het zomaar eens erg nat kunnen worden. Maarten doet van de werkzaamheden ook visueel verslag. Bekijk hier het verslag om een beeld te krijgen.


Temperaturen dalen, de bladeren gaan vallen, de R zit in de maand, dus we mogen weer naar buiten. Het gros van ons werk zal plaatsvinden op en rond Westakkers, inclusief ons Voedselbos d’ Ekkers. Vanaf 7 november gaan we weer periodiek werken in de natuur. Vanwege Corona heeft het bestuur een Coronaprotocol opgesteld om volgens landelijke richtlijnen veilig te kunnen werken. Werken vindt plaats met een klein aantal vrijwilligers. Vrijwilligers zijn geïnformeerd over de maatregelen en op de werkdag zelf worden ze door de locatie coördinator nogmaals geïnstrueerd. Aanmelden kan weer via de website. De app gebruiken we voor de snelle informatie en attenties. Vooruitlopend hierop gaat een kleine groep al op 17 oktober sjouwen en bouwen met hooi. Ook daarvoor even aanmelden via de website, want vol=vol (coronamaatregel). Met het vele werk dat er aan komt is er meer en meer behoefte aan extra handjes voor en achter de schermen. Zo wordt er komend najaar een tweede bosmaaiercursus georganiseerd. Opgeven hiervoor kan via het secretariaat. Daarnaast neemt ook het werk achter de schermen toe met name op het gebied van secretariaats- en communicatie/PR-taken. Dus heb je zin, tijd en energie om naast het natuurwerk ook mee te doen in ondersteunende werkzaamheden, schiet dan een van de bestuursleden aan of klim in de app. Met het sluiten van de overeenkomst over de Westakkers gaan we als Stichting ook met aanzienlijk meer geld om dan in de eerste jaren van ons bestaan. Voor het Voedselbos en de Westakkers stelt de gemeente in totaal ongeveer € 200.000 beschikbaar. Daarom zouden we graag ook ondersteuning krijgen van iemand met een financiële achtergrond om penningmeester en bestuur te adviseren. Ondertussen is de vogeltrek al in volle gang, komen reeën en edelherten in de stemming en zijn wij als bestuur klaar voor een energiek, leuk en leerzaam winter-werk-seizoen.

Donderdag 15 oktober ondertekenden burgemeester Han Looijen namens de gemeente, Stichting Landschapsbeheer Aa-dal (SLA) en Volkstuinvereniging Berlicum een samenwerkingsovereenkomst. Daarin draagt de gemeente Sint-Michielsgestel de inrichting en het beheer van een aantal percelen aan Westakkers in Berlicum aan beide partijen over. De gronden worden ingericht als nieuwe natuur en gaan deel uitmaken van het veel grotere Natuurnetwerk Brabant. Daarvoor ontving de gemeente subsidie van Provincie Noord-Brabant. Ook de subsidie wordt overgedragen aan SLA en de volkstuinvereniging.

Het initiatief voor de nieuwe natuur rondom Berlicum is van SLA en de volkstuinvereniging. Samen presenteerden zij een plan bij de gemeente. Die diende op haar beurt een – succesvolle – subsidieaanvraag in bij de provincie. Dit najaar starten actieve vrijwilligers met de eerste werkzaamheden. Zo worden er onder andere houtwallen en slootjes aangelegd, komt er een hoogstamboomgaard en worden er bomen geplant op de dijk. Op termijn komt er op verzoek van de gemeente ook een wandelpad door het gebied. Eerder maakten de gemeente en SLA al afspraken over het opzetten van voedselbos d’Ekkers, ook aan de Westakkers.

Natuurnetwerk Brabant

De nieuwe natuur aan Westakkers gaat deel uitmaken van het Natuurnetwerk Brabant. Dit is een initiatief van de provincie Noord-Brabant waarbij ze natuurgebieden vergroten en met elkaar verbinden. Dat doen ze in samenwerking met veel andere partijen, zoals bedrijven, particulieren, gemeenten en organisaties. Planten en dieren krijgen door het netwerk meer ruimte en kunnen makkelijker van het ene naar het andere gebied. Maar natuur is ook goed voor onze inwoners en economie. En tenslotte helpt het tegen klimaatverandering.

 

Locatie

De percelen liggen aan weerszijden van Westakkers in Berlicum. Zie de luchtfoto hieronder.

Expositie schilderijen van Nettie Verheijen-Reijnders (1922-2018).
Zij woonde bijna 50 jaar op de Nederhof in Berlicum.

Lees hier meer over de bosmaai-cursus en de muizenruiters!

Enige tijd geleden vroeg Rob Merkelbach of ik er voor voelde om lid te worden van de Stichting en ook mee te draaien in het bestuur. We hadden afgesproken om met het bestuur kennis te maken en aan de hand daarvan te beslissen of ik dat zou doen. Inmiddels is die kogel door de kerk en heb ik ja gezegd op het verzoek van Rob.

Daarom een korte introductie van mijzelf. Mijn naam is Maarten Post. Opgeleid als bioloog/ecoloog, met als bijvakken bodemkunde en luchtfoto-interpretatie in Utrecht en Enschede. Ik werk inmiddels al weer 37 jaar bij de provincie Noord-Brabant. Gestart als bioloog, ik coördineerde een vegetatiekartering in West-Brabant, en gaande weg heb ik mijn horizon verbreed. Zo mocht ik de vaststelling van het eerste provinciale Natuurbeleidsplan coördineren, was ik betrokken bij de opstelling van het Streekplan in 1992 met daarin voor het eerst een ecologische hoofdstructuur en mocht ik het eerste natuurcompensatiebeleid schrijven samen met mijn collega Frans Post. Die kennen sommigen van jullie misschien ook wel, immers een erkend vogelaar binnen de provincie Noord-Brabant. Verder mocht ik het tweede Waterhuishoudingsplan van de provincie  coördineren en ben ik ook nog manager geweest binnen de beleidsvelden Verkeer&Vervoer en Bedrijfsvoering. Een fijne werkgever die provincie, die mij de mogelijkheden bood om mij op vele fronten te ontwikkelen.

De laatste jaren zit ik in het team Energie en houd ik mij bezig met de introductie van elektrische bussen in het openbaar vervoer. Ik denk dat jullie die wel eens gezien zullen hebben in ’s-Hertogenbosch of misschien in Eindhoven. Daarnaast ben ik betrokken bij het beleid rond elektrisch rijden in z’n algemeenheid. Bijvoorbeeld het stimuleren van deelauto’s, de plaatsing van laadpalen in de openbare ruimte en innovaties binnen dat elektrisch rijden.

In 2018 ben ik als onderdeel van een geleidelijk afbouw van mijn carrière bij de provincie minder gaan werken. Ik mag nu lekker 4 dagen weekend houden en drie dagen werken. Daarmee kwam ook tijd vrij om naast werk ook nog wat andere dingen te gaan doen. Rob heeft dat momentum slim aangegrepen om mij te vragen me te gaan inzetten voor het Landschapsbeheer van het Aa-dal.

Dat Aa-dal dat ik natuurlijk al lang ken. Ik fiets altijd achter het Konijnenbosje langs over de Westakkers naar de Fietsbrug bij Berlicum over het kanaal en dan in een streep naar het provinciehuis. Mijn vrouw Mariëtte en ik wandelen er natuurlijk ook veel langs en door. En hoeveel mooier is dat beekdal na zijn herinrichting geworden! Wat ik extra leuk vind, zijn de strandjes die de nu weer dynamische beek opwerpt als hij het beekdal vult bij overvloedige regenval. De kinderen van Berlicum en Middelrode weten dat te vinden en te waarderen.

Over kinderen gesproken: ik heb er twee, 2 meiden die inmiddels, die allang de deur uit zijn en met hun vriendjes in Utrecht respectievelijk Beuningen wonen. Mijn vrouw is inmiddels al met pensioen.

We kunnen dan ook samen meer tijd besteden aan onze hobby’s: wandelen, tuinieren, fietsen, bridgen, vakantie vieren en city-trips maken. Verder fotografeer ik veel, speel ik nog volleybal (zaal en beach), sta één avond in de week in de sportschool (vooral om mijn rug te onderhouden) en zit ik wel eens langs de waterkant te vissen. Mijn tuin is lekker ruig, met een vijver, moeras (overloop regenwater van het dak) en de nodige voedselplanten: pruimen, stoofperen, frambozen ,rode bessen, zwarte bessen, Hazelnoten, bramen en druiven. Elk jaar staan er ook 20-40 orchideeën (gevlekte orchis) in mijn ‘graslandje’.

Laten we samen zorgen dat het Aa-dal nog mooier wordt dan het al is. En dat kan met een voedselbos in wording en afspraken met de gemeente over het beheer van de ‘Westakkers’.

Maarten Post, Middelrode, 4 juli 2020.

Excursie

Door Emma Verbeek

Om ideeën op te doen en te ervaren hoe een meer volgroeid voedselbos kan zijn, zijn wij vrij-willigers op excursie geweest is. In het dorp Zeeland konden wij voedselbosvrijwilligers al het schoons van een voedselbos aanschouwen. Voor sommigen was dit de eerste keer, maar voor allen was het een mooie ervaring. Dit voedselbos is al 8 jaar oud, vanaf deze leeftijd begin je de vruchten te plukken van al het werk wat er in zo’n voedselbos gedaan is.

 

Nadenken over details

Over alles in het voedselbos moet worden nagedacht: stand van de zon, bestaande schaduwen, plantcombinaties en de locatie waar je wat neerzet. Zo kunnen zuidelijke soorten zoals de vijg goed tegen de muur van het huis geplant worden tegen vorstschade. Andere soorten bijvoorbeeld in een kas om zo hun ideale klimaat na te bootsen. Mooi is als we ons bij het ontwerp niet alleen focussen op voedsel voor ons, maar ook op voedsel voor andere dieren zoals bijen, plus niet alles opruimen zodat dit weer leefgebied voor andere dieren creëert.

Diversiteit

Hoe dan ook, we leerden dat als je zorgt voor veel soorten planten, en dus een grote diversiteit op je land, je daarmee vanzelf andere dieren aantrekt. Ook leerden we dat de term ‘onkruid’ en ‘invasieve soorten’ relatief zijn, en dus eigenlijk niet bestaan. Alles heeft een functie. Dat hardnekkige zevenblad is megagezond en die snelgroeiende vogelkers zorgt voor afleiding voor de vogels van het fruit en biomassa voor ‘mulch’.

Mulchen

Mulchen betekent de grond afdekken met plantmateriaal dat verteert, vocht vasthoudt en de nieuwe voeding vormt voor de soorten die op de gemulchte plek groeien. Nog een voordeel van mulchen is: minder onkruid! Maar als je echt geen onkruid wil, plant je gewassen dan in worteldoek.

Behoud van natuur

Een voedselbos of agroforestry (twee verschillende dingen, wel erg verbonden, maar daar ga ik nu niet op in) zijn manieren van landbouw die eigenlijk uit de oudheid stammen, maar die we helemaal zijn verloren in de industriële revolutie. Het zijn hele andere systemen dan de monoculturen die wij nu kennen, maar heel belangrijk als we de natuur willen behouden én ook onze gezondheid.

Veel vitamines en mineralen zijn verloren gegaan in onze hedendaagse groenten en fruit, net zoals vele eetbare gewassen zijn vergeten. Een voedselbos leert ons weer meer over wat we kunnen eten, goed voor de aarde te zorgen en voor onszelf. Sommige technieken brengen ons terug naar hoe de Grieken en Romeinen het deden, zoals druiven laten groeien in een els.

Zien doet geloven

De eigenaar was gepassioneerd en overtuigd dat we het paradijs terug kunnen brengen op aarde. Dit is misschien moeilijk te geloven, maar zien doet geloven. Wij hebben het zeker gezien en gaan met deze ervaring met nog meer enthousiasme verder bouwen aan ons toekomstig paradijsje hier in Berlicum.